آرامش از نگاه قرآنآرامش حالتی نفسانی همراه، با آسودگی وثبات می‌باشد. ۱ - اهمیتبشر ، به طور طبیعی در طول زندگی در این جهان با نگرانی‌ها و اضطراب‌های بسیاری رو در رو بوده و همواره برای فایق آمدن بر آن‌ها و از میان بردن عوامل پیدایش آن‌ها کوشیده است. یکی از اهداف پیدایش مجموعه بزرگ اختراعات و اکتشافات بشر، خانواده، قبیله ، دولت، و‌دیگر سازمان‌های اجتماعی، دین ، مذهب ، هنر ، آداب و رسوم و حتّی گاه جنگ‌ها، دست‌یابی بشر به آرامش و آسایش درزندگی بوده است. اندیشه‌های بشری و مکاتب و آیین‌های گوناگونی نیز در این جهت به ظهور رسیده‌اند. در این میان، ادیان ابراهیمی و آیین‌های بومی‌نیز وصول به آرامش روح و روان را یکی از مهم‌ترین اهداف خویش قرار داده‌اند. سفارش‌های اخلاقی زرتشت در قالب تصویر نزاع مستمّر خیر و شر در جهت وصول به آسایش و آرامش وبهروزی انسان و رهایی از رنج و زیان و ناخوشی قابل تفسیر است. [۱]
اوستا، دفتر یکم، یسنه هات ۳۰، بند ۱۱.
[۲]
یسنه هات ۴۶، بنده ۲ ۸.
۲ - دیدگاه مذاهب مختلفکوشش نور برای رهایی از سرزمین تاری در اندیشه مانی نیز در همین جهت قابل فهم است. [۳]
زبور، مانی، فرگرد نخست، مزمور ۲۲۳.
۲.۱ - آیین‌های بومی هندتلاش برای رسیدن به آرامش و آسایش از دردهای جسمی و روانی بشر، مورد توجّه بسیاری از آیین‌های بومی هند بوده است. [۴]
تاریخ تمدن، ص۴۷۹.
[۵]
تاریخ تمدن، ص۴۸۵.
[۶]
تاریخ تمدن، ص۴۹۰.
آرامش در فلسفه بودا به حالت متمرکز و یک‌دل و آرام و نیالوده جان تفسیر شده و «نیروانا» برترین و واپسین راه رهایی از چرخه تسلسل وار تولّد دوباره و بیماری و مرگ بوده و رهایی و وارستگی از هر رنج و عذاب است. [۷]
بودا، ص۵۵۵.
[۸]
بودا، ص۵۵۶.
[۹]
بودا، ص۵۷۱.
۲.۲ - عهدینعهدعتیق و جدید، سراسر آکنده از کوشش‌های فرستادگان خداوند برای رهایی بشر از درد و اندوه ساخته و پرداخته خویش و نیل به آرامش و سعادت ابدی در هر دو جهان است. آموزه بشارت و نجات، همواره یکی از بخش‌های مهمّ آموزه‌های انبیای بنی اسرائیل بوده که رهایی از رنج و نگرانی فردی و اجتماعی را در خود داشته است. [۱۰]
معجم اللاهوت الکتابی، ص۳۲۱-۳۲۵.
۳ - مکاتب روان درمانیانسان امروز دراثر نگرانی‌ها و ناآرامی‌های دنیای جدید، بیش از پیش به احساس امنیت و آرامش نیازمند بوده، هم چنان در پی یافتن راه‌های جدید برای رسیدن به آرامش معنوی است. [۱۱]
آرامش بیکران، ص۸۷ ۱۵۵.
مکاتب روان درمانی، همگی هدف اصلی خود را رهایی از اضطراب و پدید آوردن احساس امنیت در انسان می‌دانند. از میان کوشش‌های فراوانی که برای پیش‌گیری از ابتلا به نگرانی و در نتیجه آن، افسردگی و برای روان درمانی افراد مضطرب به عمل آمده، برخی روی‌کردهای جدید در میان روان‌شناسان به تأثیر دین و ایمان در سلامت روان اشاره دارند. [۱۲]
دین و روان، ص۱۷۸.
ایمان به خدا از نگاه این گروه از روان شناسان در خود سرچشمه‌ای بیکران ازآرامش و قدرت معنوی را دارا است‌که هرگونه اضطراب ونگرانی را از انسان زدوده، در برابر هرگونه فشار درونی و بیرونی به انسان مصونیت می‌بخشد. روان‌شناسان بزرگی از قبیل ویلیام جیمز، کارل یونگ و هنری لینک به تأثیر شگرف ایمان در آرامش روانی، اعتماد به نفس و قدرت روحی انسان تصریح کرده‌اند. [۱۳]
قرآن و روانشناسی، ص۳۳۵ و ۳۳۶.
۴ - الفاظ مرادف در قرآنآرامش در دو سطح فردی و اجتماعی قابل بررسی است که در این مقاله فقط به بُعد فردی آن توجّه شده است و بعد اجتماعی آن را به مقاله امنیت واگذاشته‌ایم. مفهوم آرامش در قرآن ، از راه کلید واژه‌هایی مانند: اطمینان، سکینه ، سکن و دیگر مشتقّات آن، امن، سبات و تعابیر گوناگونی مانند:ربط قلوب، نفی خوف و حزن و تثبیت فؤاد قابل پی‌گیری است. ۵ - اهتمام دانشمندان اسلامیاحساسامنیت و آرامش در دین اسلام در سطحی گسترده‌تر مورد توجّه قرار گرفته و بخش وسیعی از آموزه‌های این دین به آن اختصاص یافته و افزون بر ارائه تعریفی جامع از آن به راه‌کارهای روانی و رفتاری فراوانی برای دست‌یابی به این نیاز اصیل بشری پرداخته شده است. بر این اساس، دانشمندان اسلامی به آرامش، نگاهی قدسی افکنده و آن را پدیده‌ای الهی شمرده‌اند که از سوی فرشتگان بر دل‌های مؤمنان فرود می‌آید و زمینه‌ساز تقویت ایمانشان است؛ همان‌گونه که اضطراب و نگرانی از جانب شیطان بر دل‌های آلوده به گناه چنگ انداخته و زمینه‌ساز فسق و کفر است. [۲۵]
الروح، ابن قیم، ج۱، ص۲۵۶ و ۲۵۷.
۶ - ارتباط با ایمانایمان در جای‌گاه جامع‌ترین مفهوم دینی در اسلام، از ریشه «أمن» به معنای آرامش جان و رهایی از هر گونه هراس و اندوه است. [۲۶]
العین، ص۵۵.
[۲۷]
مفردات، ص۹۰
[۲۸]
لسان العرب، ج۱، ص۲۲۳ «اَمَن».
که ارتباط میان پذیرش گفتار خداوند و دست‌یابی به آرامش روح و روان را نشان می‌دهد. [۲۹]
بیضاوی، ج۱، ص۲۱۱.
آنان که ایمان آورده، آفت ناپاکی را به حریم آن راه ندهند، آرامش از آنِ ایشان است و آن‌ها همان هدایت یافتگانند:«اَلَّذینَ ءَامنوُا و لَم یلبِسُوا إیمَنَهم بِظُلم أوللِک لَهُم الأَمنُ و هُم مُهتَدُون». ۷ - اسلام و آرامشواژه اسلام نیز بیان‌گر تسلیم محض انسان در برابر خداوند همه جهانیان است که احساس امنیت و آرامش از پیامدهای آن به شمار می‌رود:«بَلی مَن أسلَمَ وَجهَهُ لِلّه و هُو مُحسِنٌ فَلَهُ أَجرُه عندَ رَبِّه و لاَ خَوفٌ عَلیهِم ولاَ هُم‌یحزَنُون». پس ای مؤمنان! همگی‌درصلح وآشتی درآیید وازگام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شما است:«یأیهَا الّذِینَ ءَامنوُا ادخُلوُا فِی السِّلمِ کافَّةً و لاَ تَتّبِعُوا خُطُوتِ الشَّیطنِ إنّهُ لَکم عَدُوٌّ مُبین.» خداوند به سوی دیار آرامش و سلامت می‌خواند و هرکه را بخواهد، به راه راست هدایت می‌کند:«واللّهُ یدعُوا إلی دارِ السّلَمِ و یهدِی مَن یشاءُ إلی صِرط مُستقیم» او به واسطه پیامبرانش فقط کسانی را که راه خشنودی او را در پی گیرند، به سوی جاده‌های سلامت، رهنمون می‌سازد:«یهدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضونَهُ سُبُلَ السَّلَم». هدایت خداوند فقط نصیب کسانی می‌شود که سینه‌ای فراخ و آرام برای پذیرش اسلام داشته، در مقابل، کسانی که سینه‌ای تنگ و سراسر نگران دارند، از آن هدایت بی‌بهره مانده، به جای‌آن، پلیدی برروانشان فرود می‌آید:«فَمَن یرِدِ اللّهُ أن یهدِیهُ یشرَح صَدرَه لِلإسلمِ و مَن یرِد أن یضِلَّه‌یجعَل صَدرَه ضَیقًاحَرَجًا کأنّما یصَّعَّدُ فی السَّماءِ کذلک یجعلُ اللّهُ الرِّجسَ عَلَی‌الّذِینَ لاَ یؤمِنُونَ». [۳۶]
مجمع البیان، ج۴، ص۵۶۰.
[۳۷]
فی ظلال، ج۵، ص۳۰۴۸.
خداوند، جهان آخرت را برای هدایت شدگان، سرزمین امن و امان قرار داده:«لَهُم دَارُ السَّلمِ عِندَ رَبِّهم و هُوَ وَلِیهم بِما کانوا یعمَلُون» از این روی خداوند خود را «سلام» و « مؤمن » به معنای ایمن دهنده نامیده است: [۳۹]
النهایه، ابن اثیر، ج۱، ص۶۹ «اَمن».
«لاَ إلهَ إلاّ هُوَ المَلِک القُدُّوسُ السَّلمُ المُؤمِنُ» و روی‌کرد توحیدی را در زندگی، یگانه راه دست‌یابی به امنیت روح و روان می‌شمرد:«و‌کیفَ أَخافُ مَا أشرَکتُم و لاَ تَخافُونَ أنّکم أشرَکتُم بِاللّهِ ما لَم ینزِّل بِه عَلیکم سُلَطنًا فَأیُّ الفَرِیقَینِ أحقُّ بِالأَمنِ إِن کنتُم تَعلَمُون». انسان یکتاپرستی که در زندگی فقط یک هدف و یک مقصد را دنبال می‌کند، هرگز از این جهت با انسان چندگانه‌گرایی که روح و روانش را در میان اهداف و مقاصد گوناگون تقسیم کرده، یک‌سان نیست:«ضَرَبَ اللّهُ مَثلاً رَجُلاً فِیه شُرَکاءُ مُتشکسُونَ و رَجُلاً سَلَماً لِرَجل هَل یستَوِیانِ مَثلاً الحمدُ لِلّه بَل أَکثَرُهُم لاَ یعلَمُون». ارضای نیاز فطری آرامش‌خواهی و امنیت‌گرایی انسان در سطوح دیگر از مفاهیم دینی قرآن نیز مورد توجّه قرار گرفته است. مفاهیم توکل ، فلاح ، تقوا ، نجات، صبر ، توبه، ولایت ، رضا و... همگی به گونه‌ای با موضوع آرامش ارتباط دارند. افزون بر این، واژگان «سکینه» و «اطمینان» به طور ویژه درباره آرامش بحث می‌کنند.۸ - نتیجهآرامش از نگاه قرآن در یک طبقه‌بندی کلّی به دو بخش دنیایی و آخرتی تقسیم می‌شود که دو روی یک حقیقت هستند:«أَلا إنَّ أولِیاءَ اللَّهِ لاَ خَوفٌ عَلَیهِم و لاَ هُم یحزَنوُنَ_الَّذینَ ءَامَنوا وَ کانوا یتّقونَ • لَهُمُ البُشرَی فِی الحَیوةِ الدُّنیا و فِی الأَخِرة... .» ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«آرامش». رده‌های این صفحه : آرامش
|